عه‌لی حسه‌ینی له ڕۆمانی گره‌وی به‌ختی هه‌ڵاڵه‌دا عه‌تا نه‌هایی ویستوویه‌تی به ناوه‌رۆکی نامووس په‌ره‌ستی که دیارده‌یه‌کی دزێوه له ناو کوردانا سه‌رنجی خوێنه‌ر ڕابکێشت و وا ده‌رده‌که‌وێ که ئه‌و کاره‌شی به باشی به ئه‌نجام گه‌یاندبێ هه‌ر بۆیه به‌رده‌نگ ڕۆ ده‌چێته ناخی کاره‌که‌وه. له‌م ڕۆمانه‌دا باوکی هه‌ڵاڵه که خۆی به که‌سێکی دڵسۆز و شۆڕشگێڕ ده‌زانێ به‌رده‌وام هه‌وڵ ده‌دا که له سه‌رده‌می تازه لاوی و مێرمنداڵیدا کچێتی له هه‌ڵاڵه بسڕێته‌وه و وه‌ک کوڕێک بیناسێنێ به خه‌ڵک. هه‌ر ئه‌وه‌یه که به‌رده‌وام پێی ده‌ڵێ تۆ شێری، تۆ کوڕێکی ئازای، تۆ نابێ خۆت به کچ بهێنیته ئه‌ژمار. له به‌رانبه‌ردا سه‌عاده‌تی دایکی هه‌ڵاڵه تێکه‌ڵ بوونی کچه‌که‌ی له‌گه‌ڵ کوڕان به شتێکی خراپ و نه‌شیاو ده‌زانێ هه‌ر بۆیه هه‌وڵ ده‌دا که هه‌ڵاڵه ئامۆژگارییه‌کانی باوکی وه‌رنه‌گرێت. ئه‌ویش به‌رده‌وام ده‌یه‌وێ هه‌ڵاڵه له‌وه به ئاگا بێنێت که شه‌ره‌ف و نامووسی بنه‌ماڵه‌که‌یه‌تی و نابێت پا لار دابنێ؛ که له هه‌ر دوو حاڵه‌ته‌که‌دا هه‌ڵاڵه ده‌بێته قوربانیی بیر و بۆچوونی چه‌وتی بنه‌ماڵه‌که‌ی؛ چ کچێتی بشاردرێته‌وه یان وه‌ک مه‌ترسییه‌کی گه‌وره له کچێتیی بڕوانن هه‌ر بۆ ئه‌وه‌یه که نامووس که به داخه‌وه ته‌نیا به‌رچه‌سپێکه و به جنسی مێ وه ده‌لكێ، شتێکه ده‌بێ بپارێزرێ و نه‌بێته هۆی ئابڕوو چوونی بنه‌ماڵه. کاتێکیش که هه‌ڵاڵه ده‌گاته ته‌مه‌نی گه‌وره ساڵی و وه‌ک هه‌واڵدێرێک له ڕادیۆ کار ده‌کات به هیچ شێوه‌یه‌ک ناتوانێ ئه‌شقی خۆی و برایمۆک به ڕاشکاوی بنوێنێ؛ هه‌ر ئه‌وه‌یه کاتێ که ئه‌شقه‌که‌ی ئاشکرا ده‌بێت ئه‌و ئه‌شقه ده‌بێته هۆی سه‌رشۆڕیی بنه‌ماڵه‌که‌ی و بنه‌ماڵه ده‌که‌ونه په‌له پڕوسکێ که هه‌تا زووه هه‌ڵاڵه له خۆیان دوور بخه‌نه‌وه و بینێرنه هه‌نده‌ران سا به‌ڵکوو له‌و ڕێگه‌وه توانیبێتیان خۆ له پریشکه‌ی ئه‌و ئاگره بپارێزن و وه‌یشوومی نامووس نه‌بێته هۆی نوقم بوونی یه‌کجارییان له گێژاوی کۆمه‌ڵگایه‌کی نه‌ریتی و نه‌خوێنه‌واردا. کاتێکیش که له هه‌نده‌ران جێگر ده‌بێت و بنه‌ماڵه‌ی ده‌بیسن که ئازادانه هه‌ڵس و که‌وت ده‌کات و له کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌کاندا دێت و ده‌چێ و زۆر به ئاسانی تێکه‌ڵی پیاوان ده‌بێت و هه‌وڵ ده‌دا وه‌ک کچێکی مودێڕن هه‌ڵس و که‌وت بکات مێردێکی جه‌بریی به ناوی شێرزاد بۆ ده‌نێرن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و مێرده بتوانێ حه‌یای هه‌ڵاڵه و بنه‌ماڵه‌ی کۆبکاته‌وه. به گه‌یشتنی مێڕده سه‌پێندراوه‌که‌ی بۆ هه‌نده‌ران، هه‌ڵاڵه هه‌وڵ ده‌دا وه‌ک هاوڕێیه‌ک یارمه‌تیی بدات و به مێردی خۆی نه‌یهێنێته ئه‌ژمار؛ سه‌ره‌تاش هه‌ر بڕیار به‌و شێوه بووه به‌ڵام هه‌وڵی شێرزاد بۆ ئه‌وه‌ی که خۆی وه‌ک ئاشقێکی شه‌شدانگی هه‌ڵاڵه ده‌ناسێنێ و به زمانی چه‌ور به ده‌وری هه‌ڵاڵه‌دا دێت هه‌ڵاڵه ناچار ده‌بێ یان ڕه‌نگه بتوانین بڵێین به ئاره‌زووی خۆی ژن و مێردییه‌که له‌گه‌ڵ شێرزاد به کرده‌وه ده‌ردێنێ و به‌رهه‌می ئه‌و ژیانه‌ش ده‌بێته کچێک به ناوی ئاره‌زوو. ئیتر ئه‌مه سه‌ره‌تای چاره‌ڕه‌شی هه‌ڵاڵه‌یه و ته‌نانه‌ت له‌وێێش، له هه‌نده‌ران، ناتوانێ بۆ خۆی و وه‌ک خۆی بژی و هه‌ست و خوستی له لایان شێرزادی داسه‌پاوه‌وه داگیر ده‌کرێ. هه‌موو ژیانی ده‌بێته شه‌ڕ و ئاژاوه. به بڕوای من عه‌تا نه‌هایی له هه‌ر هه‌موو ئه‌م ڕۆمانه‌دا به نیگایه‌کی به‌هێزه‌وه ده‌ستی داوه‌ته گێڕانه‌وه ؛ له هه‌ر شوێنێک پێویست بووه له گه‌ڕانه‌وه بۆ دوای باش و شیاو که‌ڵکی وه‌رگرتووه و یارمه‌تیی خوێنه‌ر ده‌دا که ژیانێکی خۆش بکات له‌گه‌ڵ ده‌قی گێڕانه‌وه‌که. ئه‌م ڕۆمانه ڕۆمانێکه که پڕه له ململانێ و ڕووبه‌ڕوو بوونه‌وه؛ هه‌ڵبه‌ت ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه ته‌نیا به واتای شه‌ڕی ده‌سته و یه‌خه و فیزیکی نا. جیاوازیی بیر و بۆچوونه‌کان و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئه‌ندێشه‌کان له‌گه‌ڵ یه‌ک دیمه‌نێکی سه‌رنج ڕاکێشی پێکهێناوه هه‌ر بۆیه ده‌توانین وه‌ک ده‌قێکی داستانیی باش و له‌کڵ ده‌رهاتوو بیهێنینه ئه‌ژمار. گه‌ڵاڵه‌ی داڕشتنی ڕۆمانه‌که‌ش ره‌نگه گه‌ڵاڵه‌یه‌کی باش بێت هه‌ر بۆیه خوێنه‌ر هه‌ست به هیچ پچڕانێکی هۆ و به‌رهۆیی ناکات و هه‌موو شتێ له شوێنی خۆیدا به ئه‌نجام ده‌گات و له کۆتاییشدا به‌رده‌نگ ده‌توانێ به دڵی خۆی له گۆشه و که‌ناره‌کانی ئه‌و ده‌قه چه‌مک ده‌رکێشێ. له باری زمانییه‌وه پێویسته بڵیین که له‌م ده‌قه و ڕه‌نگه بتوانین بڵێین له سه‌رجه‌می ڕۆمانه‌کانی دیکه‌ی عه‌تا نه‌هاییدا له لایه‌نه زمانییه‌کان به شێوه‌یه‌کی چڕ و پڕ که‌ڵک وه‌ر نه‌گیراوه. ئه‌گه‌ر بڵێین ڕۆمانی گره‌وی به‌ختی هه‌ڵاڵه ڕۆمانێکی تا ڕاده‌یه‌ک شارییه و نیوه‌ی زیاتری به‌سه‌رهاته‌که له هه‌نده‌ران گوزه‌راوه خۆ گوڵی شۆڕان به‌و شێوه نییه. گوڵی شۆڕان ڕۆمانێکی ئه‌گه‌ر بڵێین گوندیش نه‌بێت باسی سه‌رده‌مێک ده‌گێڕێته‌وه که کۆمه‌ڵگای ئێمه شار و گوندی ئه‌وه‌نده جیاوازییان نه‌بوو و هه‌موو لایه‌نه باشه زمانییه‌کان له شار و گوند وه‌ک یه‌ک پارێزراو بوون. ئه‌گه‌ر به‌راوردێک بکه‌ین له نێوان زمانی ڕۆمانه‌کانی عه‌تا نه‌هایی له‌گه‌ڵ ده‌قگه‌لێک وه‌ک هاواره به‌ره و میرزا، جێگه‌ی به‌تاڵی سلووچ یان ده‌قگه‌لی تر وا هه‌ست ده‌کرێ که کێشه‌ی به‌تاڵ بوونی زمان له لایه‌نه زمانییه‌کان و لایه‌نه ئیدیۆمییه‌کان که هه‌ر ئه‌و ئیدیۆمانه‌ن ده‌بنه هۆی جوانیی ده‌قێکی داستانی، به چڕ و پڕی دێته ئاراوه. هاواره به‌ره و میرزا که ڕه‌نگه ته‌نیا چه‌ند ساڵێک به ته‌مه‌نتر بن له ڕۆمانه‌کانی عه‌تا نه‌هایی به‌ڵام ئاژنن له ئیدیۆم و زاراوه‌ی جۆرا و جۆر و دیالۆگی ده‌وڵه‌مه‌ند. هه‌ر وه‌ها ئه‌گه‌ر سه‌رنجی ژانی گه‌لی ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بده‌ین دنیایه‌ک له لایه‌نگه‌لی زمانیی ده‌وڵه‌مه‌ند و به‌پێز ده‌بینین. ئه‌م کێشه‌یه له ده‌قی داستانیی عه‌تا نه‌هاییدا ڕه‌نگه له‌و ڕووه‌وه بێت که عه‌تا نه‌هایی زۆربه‌ی ژیانی له شاردا تێپه‌ڕ کردووه و ئه‌و لایه‌نه زمانییانه‌ش زۆرتر له زمانی لادێدا ڕه‌نگ ده‌ده‌نه‌وه یان ڕه‌نگه کێشه‌که له‌وه‌دا بێت که نووسه‌ر به عه‌مد ده‌یه‌وێ ده‌قه‌که‌ی به ڕواڵه‌تێکی مودێڕنه‌وه دابڕێژێت که هیوادارم وا نه‌بێت چون مودێڕن بوونی ده‌قی داستانی به به‌تاڵ کردنی زمان له لایه‌نه زمانییه ڕه‌سه‌نه‌کان دروس نابێت به‌ڵکوو به ته‌کنیک و شته‌کانی تر وه‌ک چۆنیه‌تیی گه‌ڵاڵه داڕشتن، گۆشه نیگای ڕاوی، ده‌وری دیالۆگ و ئه‌و شتانه دروس ده‌بێت. له گوڵی شۆڕاندا به له به‌رچاو گرتنی تێم و ناوه‌رۆکی ڕۆمانه‌که خوێنه‌ر وا هه‌ست ده‌کا ڕۆمانێکی سه‌د و ئه‌وه‌نده لاپه‌ڕه‌یی که‌مه بۆ ئه‌و بابه‌ته. شه‌ڕی نێوان ئه‌لیکسانده‌ری یه‌که‌م و ناپلیئۆن ڕه‌نگه له باری پانتاییه‌وه هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی بابه‌تی ڕۆمانه‌که‌ی عه‌تا نه‌هایی بێت به‌ڵام تۆلستۆی هه‌زار و ئه‌وه‌نده لاپه‌ڕه‌ی تایبه‌ت داوه به ڕۆمانی شه‌ڕ و ئاشتی. له باری ڕیوایه‌ت و ئه‌و شتانه‌وه ڕه‌نگه بڕوای هه‌موان ئه‌وه بێت که تۆلستۆی تماشاچییه‌کی به هێز بووه و بیرمه‌ندانه له هه‌موو شتێکی ڕوانیوه هه‌ر بۆیه ڕیوایه‌تی هه‌ر شتێک بکات به شێوه‌یه‌کی باش خوێنه‌ر له‌گه‌ڵ خۆی ڕاده‌کێشێ. دێته‌وه بیرم کاتی خوێندنه‌وه‌ی ڕۆمانی شه‌ڕ و ئاشتی له شوێنێکدا که باسه‌که باسی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی جووته له‌شکره‌که له یه‌کێک له شاره‌کانی ڕووسیا بوو به جوانی هه‌ستم به ده‌نگی سمی ئه‌سپه‌کان ، سه‌رما و تۆفه‌که، ته‌قه‌ی تۆپ و تفه‌نگه‌کان و دڵه‌ڕاوکێی سه‌ربازه‌کان ده‌کرد. له باری زمانیشه‌وه ئه‌و که‌سانه‌ی که شاره‌زای زمانی ڕووسین یان بۆخۆیان زمانی زگماکییان ڕووسییه دان به چڕ و پڕ بوون و ئیدیه‌مه‌تیک بوون و ده‌وڵه‌مه‌ندیی زمانی تۆلستۆیدا ده‌نێن. هیوادارم له ده‌قگه‌لی داهاتووی کاک عه‌تادا ئاوڕدانه‌وه‌یه‌کی به‌هێزتر له لایه‌نه زمانییه ئیدیۆمه‌تیکه‌کان ببینین.
created by Avesta Group and powered by Microsoft Azure