پەیوەندێتی (خود ) و (ئەو ) و (بابەت) لە شیعری گۆران دا

 پ.د.زاهیر لەتیف كەریم
  پ.ی.د.محەمەد فازل مستەفا

دەروازەیەكی تیۆری : 
هیچ دەقێك بەبێ سێكوچكەی خود ، ئەو ، بابەت دروست نابێت، بەو پێیەی هیچیان بێ ئەوانی تر بەهاكانیان بەدەرناكەون.ئەمەش پێویستی بەكاری گرێدان وپەیوەندی هەیە.گەر بمانەوێت هێزی (خود = خودی بكەرێكی بزێو)بسەلمێنین ئەوا لە ڕێگەی (ئەو = كارێكتەرێكی تەوەری+ وزە) و (بابەت = تابلۆ + وێنە+هێڵكاری)ەوە بۆمان دەسەلمێت . بۆ سەلماندنی هێزی (ئەو)یش ئەوا پێویستمان بە خود و بابەتە. بە شێوەیەكی گشتی ، كۆمەڵگای كورد، خۆی لە نێو سێ جۆر ڕۆشنبیریدا دەبینێتەوە: چنراوی، دژایەتی، زۆرەملێیی. سەبارەت بە جۆری یەكەمەوە ، خودی كورد لە ڕابردوو ئێستاو داهاتوودا هەمیشە پێویستی بە (ئەو) و (بابەت)ە.واتە گەر خود ، وەك دەسەڵات، بیەوێت بابەتەكەی بە نەمری بمێنێتەوە ئەوا پێویستی بە هەماهەنگی (ئەو)ە. بۆ نموونە,مەلیك مەحمود وەك خود,گەر چی هیواكانیشی نەهاتنە دی ، بەڵام تێكەڵ بە ئەو و ئەوانی تر بوو. ئەمڕۆ بابەتەكەشی ، كە سەرهەڵدانی هەستێكی كوردایەتییە ، بە نەمری لە بازنەی ئەو و ئەوانی تر و مێژوودا ماوەتەوە، چونكە هەرسێ دەسەڵات ( خود ، ئەو ، بابەت ) خۆیان لە مەسەلە گەورە پیرۆزەكاندا دەبینێتەوە(  28:4 )ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە پیرۆزی ئەم سێ دەسەڵاتە بەدەر ناكەوێت گەر خۆیان ڕزگار نەكەن لە كارە سروشتییەكان یان نا یاساییەكان (2 :18-19).بە پێچەوانەوە,گەر (خود) لە بازنەیەكی دیاریكراودا بمێنێتەوە بەبێ ئەوەی كاریگەری یان گوشار بخاتە سەر (ئەو),یان دژایەتی لەنێوانیاندا هەبێت,ئەوا (بابەت) بەنەزۆكی لەدایك دەبێت.ئەمەش هۆكارە بەرەو هەڵدێر بردنی مەسەلەكان. جۆری سێهەمیش (خود ) بەبێ خواستێكی ئایدیۆڵۆژیایی گوشاری دەرەكی لەسەرە. بڕوابوونی بە (ئەو) لاواز دەبێت.لەم حاڵەتەشدا,وەك جۆری دووهەم, بابەتەكان بە نامۆیی دەمێننەوە. پرسیارە گەورەكەش لەوەدایە كەدەڵێت: ئایا شاعیر لە چركە ساتی شیعری خۆیدا بە هۆشیارییەوە مامەڵە لەگەڵ پڕۆسە شیعرییەكەی خۆی  دەكات یان ناهۆشیارییەكان دەبنە سستم وپڕۆگرامێك بۆ دەربڕینەكان ! خود و ئەو و بابەت كە سێ زاراوە و چەمكی كارنامەیی جیاوازن ، ئایا دەتوانن جودا بونەوەی خۆیان بۆ دەق ئاشكرا بكەن بەو پێیەی هەر یەكەیان خۆی بە دەسەڵاتی نموونەیی دەزانێت. یان هەرسێ دەسەڵاتەكە لەیەك هێزدا كۆ دەبنەوە ! خۆ ئەگەر بە پێی نەسەقی دەقەكان كار بكەین ئەوا لەو ڕاستییە نزیك دەبینەوە كە دەق خۆی بۆ خۆی پەیوەندییەكی ئارگومێنتییە لە نێوان هەرسێ دەسەڵاتە ئاماژەپێكراوەكە.ئەمەش لە ڕێگەی وێنە سایكۆڵۆژی وسۆسیۆڵۆژی و فیكرییەكانەوە بە دەردەكەوێت. هەندێك جار پێوەرەكان(نۆرمەكان )ڕۆڵ دەبینن و هەندێك جاری تریش لادانەكان.بەمانایەكی تر, بەهۆی بارودۆخە سایكۆڵۆژی وسۆسیۆڵۆژی و فیكرییەكانەوە، تێبینی ئەوە دەكرێت (خود ) دەتوانێت (ئەو ) هەراسان بكات ,پێچەوانەوەكەشی هەر دروستە, هەروەك چۆن لە Tom  و Jerry دا بە ئاشكرا بەدی دەكرێت. تەكنیكە دایەڵۆَگەكانی نێوان (خود و (ئەو) و بابەت) خۆیان لە چەند شێوەیەكدا دەبیننەوە وەك هەستپێكراوی جەستەیی و تەواوكەری و دژایەتی .بەئاڕاستەیەكی جیاواز, جۆری پەیوەندییەكان جیاواز دەبن بە جیاوازی ڕێبازە فەلسەفی و فیكری وسۆسیۆڵۆژییەكان. بۆ نموونە (خود )لەڕۆمانسیزمدا, لەبەر ئەوەی هەمیشە بیناكراوە لەسەر هێڵی خەیاڵ و ئەندێشە ،بابەتەكانی بە نەمری دەمێننەوە .خۆ ئەگەر بچینە نێو ڕێبازی ڕیالیزم ئەوا بەهۆی پەیوەستێتی خودی بكەر بە بابەتەكانەوە ,لەزۆر دۆخدا,دەبینین  یەكگرتنەوەیەك لە پێناو كارنامە ئایدیۆلۆژیەكەیدا بەدی دەكرێت. واتە پەیوەستێتی خودی بكەر لە فەزا فیكری و سۆسیۆڵۆژی  و سیاسییەكاندا ملكەچە بەرامبەر بە ئەزموونە بابەتییەكان بەڵكو هەریەكەیان دەرئەنجامی ئەوی تریانە. دەشێت بەم جۆرە پەیوەندی و ئەزمونانە بگوترێت ئەزمونێكی كۆ دەنگی بۆ كاتێكی دیاری كراو وەك گواستنەوەی هەستێكی هەڵبەستراو بۆ هەستێكی نا هەڵبەستراو. كۆ دەنگی دەق مانای گشتگردی بابەتە كۆ دەنگییەكانە كە ئەمەش ڕێگە خۆشكەرە بۆ دروست بوونی پەیوەندێتی ئەزموونەكانی خود بە ئەزموونە كۆ دەنگییەكان. لە لایەكی ترەوە شیعر خۆی خودێكە لە نێو ئەو و بابەتێكدا كە وێنەكان بەدەرناكەون تا نەچنە نێو سیمیۆڵۆژیای دەقەكەوە بەوپێیەی سیمیۆڵۆژیا بایەخێكی زۆری بە تۆڕی ناوەوەی دەق دادات لەوانە كۆد و ئاماژەو نیشانەكانی ناونیشان ووشەو بڕگەو فرەیزو ستانزاو وێنەكان.  ( 1: 174) هەر وشەیەك دەبێتە كلیلی ئەوانی تر ,چەند وشەیەكیش بۆ چەند كلیلێكی تر. بۆ نموونە وشەی مردن وشەیەكی كراوەیە كە چەند هێمایەكی لە پشتەوەیە لەوانە ژیان ، سۆز ، خۆشەویستی ، خاك ، نیشتمان ، ئایدیا ، سروشت ، ئافرەت ، منداڵی ، قەدەر ..هتد,هەموو ئەمانە لەگەلًَ سروشتی مردندا یەك دەگرنەوە ئەویش بۆ بە دەستهێنانی دۆخێكی سایكۆڵۆژی . شاعیر بۆ چوونە نێو ڕۆخی مردن و ئازارەكانی ، پەنا بۆ كەرەستە هونەرییەكانی سروشت دەبات و دەیەوێت جۆرە هاوسەنگیەكی بابەتیانە دروست بكات لە نێو (خود) و (ئەو )و (بابەت)دا. ئەم كەرەستانە تەنها نمایشكردنی بابەتێكی پیا هەڵدانی نییە ، بەڵكو پەیوەندییەكانی خود و ئەو, زەمەن و جێگا دەدۆزێتەوە وەك ئەوەی جۆرە لێكچوون و هەماهەنگیەك هەبێت لە نێوانیاندا. لە هەمان كاتدا ئێمە ناتوانین بە باشی خودەكە, یان ئەو یان بابەتەكە بناسینەوە تا نەچینە نێو قوڵایی ئەزموونە هەڵچونییەكانی هەرسێكیانەوە وەك: 
1 - ماناكان : بۆ دۆزینەوە وتێگەیشتنی مانای دەقەكە پێویستە وەك توێژەرێكی سۆسیۆڵۆژی وسایكۆڵۆژی  و فیكری پشت بە ڕێبازی ڕاپۆرتی بەرین ,بۆ هەر وێنەیەك لە وێنەكانی دەقەكە. ئەمەش ,زیاتر ,بۆ دەرخستنی ڕێژەی وەرگرتنی وەرگرە تا تواناكانی خۆی تاقی بكاتەوە لەگەڵ وێنە هەستپێكراو و نا هەستپێكراو و خەیاڵ و نیشانەكان,دواتر پێگەی وەرگر لەڕاڤەكردنی دەقەكە.گەر(خود)بینرایەوە لە بابەتدا ئەوا وەرگر ,یان خوێنەر مافی خۆیەتی  بەدواداچوون لەسەرجەم وێنەكان بكات.دیارە ئەمەش,لەجەمسەرێكەوە لەپێناو دەستنیشانكردنی كەسێتی (خود ) ولەجەمسەرێكی تریشەوە بەمەبەستی فراوانكردن ومانابەخشینی دەقەكە دێت چونكە هەر وێنە وگرتەیەك پێكهاتووە لەچەندین كۆد ونیشانە و ووشە نافەرهەنگییەكان. 
2 – هەستەكان : وەرگر لە سەرەتادا ناتوانێت بڕیارێك لەسەر بابەتەكە بدات ، چونكە هەر دەقێك گەمارۆ دراوە بە چەند دید وهەستێكەوە,وێنەكانیش ,وەك پێویست, ئاشكرا نین, گەرچی وەرگر جۆرە بَۆچونێكی لا دروست دەبێت بەڵام ئەم جۆرە بۆچوونانە سەرەتاین ودوا بڕیار نیە بەوپێیەی دەقەكە,دواتر,پێدەنێتە ئاماژە قووڵەكان وهەر ئاماژەیەك چەندین مانای نوێ دەخوڵقێنێت.لێرەدا زیرەكی (خود) بەدەردەكەوێت چونكە توانای شاردنەوەی نهێنییەكانی هەیە.لەبەرامبەریشدا,وەرگر,گەر خاوەن ئەزموونێكی گەورەی ڕۆشنبیری بێت ئەوا دەتوانێت كۆدی نهێنییەكان ئاشكرا بكات ودواتر هەستەكان بەدەردەكەون بەوەی خاوەنەكی ڕاستگۆیە لەگەڵ (ئەو ) و (بابەت )ەكە یان بەپێچەوانەوە. 
3 – خەیاڵەكان : خەیاڵ ڕۆلێكی گرنگی هەیە لە بیناكردنی دەق ، ئەم خەیاڵە هەندێك جار تێكەڵ دەبێت لەگەڵ كەرەستە هەستپێكراوەكاندا ، یان ئەم خەیاڵە مانایەك دروست دەكات كە ئێمەی وەرگر لە ڕووی واقعەوە باوەڕی پێ دەكەین و كاریشی لەسەر دەكەین . لێرەشەوە ماناكان هەماهەنگییەكی دراوسێیەتی لەگەڵ بابەتەكان دروست دەكەن لە وێشەوە پەیوەندی, یان دژایەتی لەنێوان (خود )و (ئەو) و(بابەت ),بەدەردەكەوێت.  
4-  هاوشێوەییەكان : هەر وێنەو بابەتێكی لاوەكی دەق خەسڵەتێكی تایبەت بەخۆی هەیە، بەڵام دواتر بابەتێكی سەرەكی,لەجۆری چەق یان مەبەستێتی, دروست دەكەن ئەمەش ڕێگە خۆشكەرە بۆ دۆزینەوەی دال بە مەدلولەوە  كە بۆ هەر وێنەیەكی بچووك و لاوەكی دەشێت چەند ڕاڤەیەك ئەنجام بدرێت , گەرچی ڕووی دەقەكە لە بنەڕەتدا ئاسانیش بێت یان ئاڵۆز. دواتر وێنە بچووكەكان كۆ دەكرێنەوە ودەخرێنە نێو چوارچێوەی مانایەكی مەبەستیداری گەورە.هەر لێرەشەوە دەتوانرێت ڕاستییەكانی خود و ئەو و بابەت بە دەربخرێت كە بەمەش گوتارێكی سۆسیۆڵۆژی و فیكری و ئایدیۆلۆژیایی و فەلسەفەیی و مەعریفی بینا دەكرێت بەو پێیەی گوتارەكە چڕ دەبێتەوە لە كۆمەڵێك نیشانەو سەرچاوەلێگرتن (المرجع) لە نێو  پەیوەندییەكانی  خود و ئەو و بابەتدا.
پەیوەندییەكانیش بە شێوەیەكی گشتی خۆی لە خوێندنەوەی نەسەقی ئەیكۆنیدا دەبینێتەوە, هەوڵ دەدات كاریگەر بێت لەسەر ئاستە قووڵەكانی فیكری وەرگر كە بۆ هەر دەنگێك وێنەیەك دروست دەبێت. ئەم نەسەقە زیاتر پەیوەستە بەم كارنامانەی لای خوارەوە: 
-كارنامەی ئاڕاستەیی ، كاریگەر دەبێت بەسەر خوێنەرو وەرگر ئەویش بۆ زیاتر ڕاڤەكردنی دەقەكەو و دووركەوتنەوە لەتاكگەرایی واتایی. 
-كارنامەی ئیستاتیكی ,جوڵەیەك بە وەرگر و خوێنەر دەدات بەرامبەر بە چێژەكانی تەكنیك و مەبەستێتی دەق.
-كارنامەی نمایشی,هەوڵ دەدات نمایشی سەرجەم ئەو شتانە بكات كە زمان ناتوانێت گوزارشتیان لێ بكات. واتە ، وێنەكان و كەرەستەكانی نێو دەق دەتوانن خۆیان ببنە سەرچاوەلێگرتن بۆ دەستپێكردنی مانایەك یان چەند مانایەك. 
-كارنامەی ئاماژەیی,وێنەكانی دەق كۆمەڵێك بۆچوون دروست دەكەن و جووڵەیەك دەدەن بە ویژدانی خود وئەو و بابەت . لە هەمان كاتدا ماوەكان بچووك و گەورە دەكات یان وێنەكان لە خاڵێكەوە بۆ خاڵێكی تر درێژ دەكاتەوە .دەرئەنجام كەسێتییەكی مانایی تایبەت بەخۆی دروست دەكات. 
-كارنامەی واتایی ,هەموو كارنامەكانی پێشوو دەبنە هۆكارێك بۆ دروستبوونی ئەم كارنامەیە . لێرەدا چەمكە واتاییەكانی دەق لە ئەنجامی بیركردنەوەو ڕاڤە قووڵەكان سەرهەڵئەدات. ( 6: 23-61). 
بەم جۆرە پەیوەندییەكانی (خود )و (ئەو ) و  (بابەت )، كە دواتر بەسەربەخۆیی ئاماژەیان پێ دەدەین و نموونەیان لێ دێنینەوە، هۆكارێكن بۆ دروست بوونی گوتارێكی تایبەت. پردی پەیوەندییەكانیش خۆیان لە هێماو كۆدو نیشانەكاندا دەبیننەوە, ئەویش بە یارمەتی هەردوو جیهانی هەستیاری و ناهەستیاری.لێرەدا, بوونی گوتار پێویستییەكی ئایدیۆڵۆژیایی و سۆسیۆڵۆژی  و فیكری و سایكۆڵۆژییە و شەرعییەتێك بە دەقەكە دەدەن  ولەكۆتایشدا ڕاستییەكانی مێژوو ، دەسەڵات ، خود ، بابەت  توانای ململانێ و ڕاڤەگەری و بەستنەوەی كردارەكانی ڕابردوو ئێستایان هەیە, ئەویش لە پێناو داڕشتنی سستمێكی مەعریفی و ڕۆشنبیری و سۆسیۆڵۆژی و فیكری بۆ تاك و تاكەكان یان ئەدەبی نەتەوایەتی وجیهانی.

پڕاكتیزمەكردن: هیچ شاعیرێك، بەپێی زانیارییەكانمان، ئەوەندەی گۆران خاوەن پەیوەستێتی جیاواز نییە. لەیەك كاتدا هەڵگری چەند پەیوەستێتییەكە وەك سۆسیۆڵۆژی، نەتەوایەتی ، فیكری ، ئافرەت ، سروشت . بە مانایەكی تر گۆران لە یەك كاتدا بایەخ و هێزی داوەتە ئەو مانایانەو داكۆكیشی لەسەر كردوون بەر پرسیاریشە لە ڕووی هونەری زمان و ئایدیاوە بەرامبەر سەرجەم وێنەكانی . هەر لەبەر ئەمەشە تێبینی ئەوە دەكەین كە پەیوەندی (خود )و (ئەو) و (بابەت ) خۆی لە چەند وێنە و بازنەیەكدا دەبینێتەوە وەك : 
1-پەیوەندی سۆسیۆڵۆژیا : 
لە شیعری " خۆزگەم بە پار" ( 3: 21-23) گۆران توانیوێتی ، لە ڕێگەی ترازاندنی خود و ئەو ، بابەتێكی سۆسیۆڵۆژی بجوڵێنێت.  وێنە ڕابردووەكانی نێوان خود و ئەو وێنەیەكی ئەكتیڤی ئێستا دروست دەكات بەوپێیەی خودی شاعیر خاوەن هەستەو لە ناخەوە پەیوەندییەكانی لەگەڵ بابەتی خۆشەویستی هەر ماوە. لە لایەكی تریشەوە ، دەیەوێت بەرپرسیارێتی دابڕان بخاتە سەر دابڕانی زەمەن یان چینایەتی یان هۆشیاری كە ئەمانە هەموو كاریگەر بوون لەسەر جودا بوونەوە ولێكترازانی هەردوو جەمسەری خودو ئەو. بابەتەكەش وەك هێڵێكی سۆزداری بە بەردەوامی لەگەڵ زەمەنە جیاجیاكاندا دەڕوات تا وانەیەك بێت بۆ قەدەری خۆشەویستی لە زەمەنی بێ دەسەڵاتیدا : 
خۆزگەم بە ساڵی ڕابردوو 
عومری كورتی دڵداریم بوو 
لە پڕ هات و لە ناكاو چوو 
...............................
ڕۆژ نەبوو چاوم بە دیدار
شاد نەبێ نەسرەوێ ئازار
بڵێن بەیار بڵێن بەیار یاری نازدار
سەد هەزار جار خۆزگەم بە پار منی هەژار 
    خۆزگەم بە پار
لە شیعری "هەڵبەستی ڕەنجاو"یشدا (3 : 37-38 )، دیسانەوە ، وەك دەردەكەوێت لە دوا بەیتی پێش كۆتایی ، بۆشایی ودرزێك, بەهۆی نەریتە سۆسیۆڵۆژیاكانەوە ,كەوتۆتە نێوان خود و ئەو. بابەتیش بەردەوامی خۆی هەیە. جۆری پەیوەندییەكە لێرەدا دژایەتییە بەوپێیەی بۆشاییەكانی نێوان خود و ئەو بەهۆی بار ودۆخێكی سۆشیۆڵۆژییەوە دروست ببوو (چینایەتی : هەژاری و دەوڵەمەندی) . گرژی نێوان خود و ئەو هەر لە سەرەتای شیعرەكەوە بە دەردەكەوێت : 
كەی تۆم دیوە؟ كەی ئەتناسم؟كەی؟كەی؟كەی؟ 
دڵداری چی؟ پەیمانی چی؟حەی؟حەی؟حەی 
ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە (ئەو) لە مانا راستەقینەكەی خۆشەویستی تێ نەگەیشتبێت, یان بەهۆی دەست كەوتەیەكی میتریاڵیەوە (خود)ی ڕەت كردۆتەوە. بۆیە هەر جارەی بە بیانویەك (خود)ی هەراسان و توڕە كردووە: 
وەك سیحر باز هاتووی بەندی دەلەسە 
ئەخەیتە پێم ، دیلم ئەكەی ، نا بەسە 
بەس تەفرەم بە ، بەس بە ئەفسوون گێلم كە، 
بەس كوێرم كە ئەمجا دوشمن شێلم كە 
ئەم هەڵچوونەی (خود ) دەرئەنجامی هەڵوێستەی (ئەو)هاتووە لە كاتێكدا بێ تەم و مژ و بەشێوەیەكی واقیعیانە بانگەوازی جووتبوونی خۆی لەگەڵ خاوەن پەردەی گوڵگوڵیدا ئاشكرا دەكات و خودیش لەم لاوە بەهۆی  گوشاری دەسەڵاتە  میتریالییەكەوە تەنها هاواری لە دەست دێت ,بێ ئەوەی ئەنجامی هەڵوێستەی (ئەو) بگۆڕێت : 
هاوار تومەز لەودیو پەردەی گوڵگوڵین 
لە كارا بوو بیری بەد دەستی خۆێنین
بەڵام (خود) لە ناخدا جۆرە هەڵچوونێكی تێدا بەدی دەكرێت دوای ئەوەی ڕووی دەمی لە بابەتەكە دەنێت و ڕاشكاوانە و بێ ترس جودابونەوەی خۆی لە ( ئەو ) ئاشكرا دەكات ، بەمەش خود پەیوەندییەك دەبەستێت لەگەڵ بابەتدا بۆ ئەوەی ببنە سەنگی مەحەك بۆ ئەم جۆرە خۆشەویستییانە كە لە سەرەتاوە ،وەك دەردەكەوێت، فۆرمی دەرەوەی ئافرەت, بەدەر لە مانا ڕاستەقینەكانی خۆشەویستی ,بۆتە هۆی دروستبوونی پەیوەندییە فەرمییەكەی نێوان خود و ئەو :
بە لەعنەت بێت زوهرەی جوانی سروشتی 
هەر دا ئەفلیقێ هەر دڵێ كەوتە مشتی 
لە شیعری "گوڵی خوێناوی" دا ( 3: 16-18) بەهۆی خراپی داب و نەریتە سۆسیۆڵۆژیاكانەوە و زاڵ بوونی خاوەن هێزەكانی كۆشك و تەلارەكان – ئاغا و دەرەبەگەكان – ئەم واقیعە دەیەوێت درزێك دروست بكات لە نێوان (خود )و (ئەو ) و(بابەت )بەوپێیەی (ئەو) لە هەوڵی خۆ جودا بونەوەی خۆیدایەتی لەگەڵ (خود) بەهۆكار وبەڵگەی ئەوەی كە خۆی,ڕەنگە, بەشێك بێت لە خاوەن هێزەكان و داوای چی كرد لە (خود )ئەواپێویستە بە ئەنجامی بگەێنێت. خودیش بەهۆی پەیوەستییە ڕاستەقینە خۆشەویستییەكەیەوە ناتوانێت دەستبەردار ودورە پەرێز بێت بەرامبەر (ئەو). بۆیە شاعیر لەسەر زمانی خود – كوڕ – وێنەیەكی گشتی خۆشەویستییەكەیمان بۆ دێنێت كە ئاماژەیە بەواقیعبوونی دڵداری نێوان هەردوو لایەن بەر لەوەی بارە سۆسیۆڵۆژی و چینایەتییەكە دەركەوێت یان ڕەنگدانەوەی ناڕەزایی تێدا بەدی بكرێت: 
بڕوانە : شایی یە چۆپی یە لەو ماڵە 
گوێ بگرە ، زوڕنایە ، دەهۆلە ، شمشاڵە 
...         ....               .....       ....
سا توخوا خێراكە با بڕۆین دەست بگرین 
بە كامی دڵداری پێكەوە هەڵپەڕین  
لە وێنەی دووهەم : كرژیییەك بەهۆی (ئەو)ەوە سەرهەڵئەدات كە ئەنجامەكەی ڕەنگە لێرەدا بگەرێتەوە بۆ خۆ بە زل زانینی : 
گوڵ نەبی بۆ سەرم ، ئاڵ چەپكێ ، زەرد چەپكێ 
نایەم بۆ زەماوەن ، نایەم بۆ هەڵپەركێ . 
لە وێنەی سێ هەمدا : قەبارەی گرژییەكە بەرەو زیادبوون دەچێت لە كاتێكدا (خود )لەلایەكەوە مەرجی (ئەو)ی بۆ جێ بەجێ ناكرێت، لە لایەكی تریشەوە ، ڕەنگە ئەو هەستەی لا دروست بووبێت كە سەرچاوەی مەرجەكە بگەرێتەوە بۆ جیاوازی چینایەتی,بەوپێیەی هەرئەوانن داوای پەڵپ ومەرجی سەیروسەمەرە دەكەن : 
كچ لە ڕێی جوانیتا ، كچ لە ڕێی جوانیتا 
كچ لە ڕێی نیو نیگای هاتوچۆی كانیتا 
پایزە ، گەڵای دار ، ڕژاوە ، باغ رووتە 
گوڵ كوانێ گوڵ لێوی بە بزە پشكووتە 
لە وێنەی چوارهەمدا : گرژییەكە تۆختر دەبێتەوە لە كاتێكدا (ئەو) جەخت لەسەر بوونی خۆیی و مەرجەكەی دەكات گەرچی لەنزیكەوە,یان پێش وەخت, دەیزانی كە (خود) مەرجەكەی پێ ئەنجام نادرێت: 
گوڵا نەبێ‌ بۆ سەرم ، زەرد چەپكی ، كاڵ چەپكێ 
نایەم بۆ زەماوەند ، نایەم بۆ هەڵپەركێ‌ 
بتدایە دڵا بە من ، بە هەموو مەعناوە 
دوو چەپكت ئەهانی ، لە باخچەی پاشاوە
لە وێنەی پێنجەمدا : گررژییەكە جارێكی تر زیاتر تۆخ دەبێتەوە بەڵكو كێشەكەش گەورەتر دەبێت لە كاتێكدا جێگای بە دەست هێنانی مەرجەكان بەدەر دەكەوێت, ئەویش جیی مەترسی وسەركەشییە : 
باغچەی پاشا لەو بەر ئاوە 
خێڵی دوژمن دەورەی داوە 
ئەڕۆم: ڕێگام لێ گیراوە 
ناڕۆم :چاو كاڵ لێم تۆراوە 
 لە وێنەی شەشەمدا : خود لە ڕێگەی كارێكی بزێوییەوە لە هەوڵی كەم كردنەوەی گرژیەكەدایە چونكە ڕادەی قەبارەی خۆشەویستییەكە ئەم جۆرە بزێویی وسەركەشییەی پێویستە: 
بە باغچەی پاشادا ورد گەڕام ، خوار و ژوور
زەرد هەبوو ، بۆم چنیت ، چنگ نەكەوت گوڵی سوور 
نازانم ئەمجا دێیت بۆ شایی و هەڵپەركێ 
لە وێنەی حەوتەمدا : جارێكی تر گرژی سەرهەڵئەدات دوای ئەوەی (ئەو) بەردەوامە لەسەر مەرجەكەی خۆی كە ڕەنگە لێرەوە نیشانەكانی ناوەوەی خۆشەویستییەكە بە دەركەوێت، (ئەو)یش،  بە بیانووی مەرجەكانی، دەیەوێت هەستی (خود )لە ڕووی دڵداری و خۆشەویستییەوە زیاتر تاقی بكاتەوە, ئەم وێنەیەش جۆرێكە لە ناز یان تۆخكردنەوەی مانای خۆشەویستی هەردووكیان :
نایەم ، گوڵا ماویەتی بۆ سەرم سوور چەپكێ . 
لە وێنەی هەشتەمدا : گرژییەكان دەبنە ئەمرێكی واقع و بەرگێكی تراژیدی لەخۆ دەگرن ئەویش بە كۆتایی هێنانی ڕۆڵی (خود ) لەڕووداوەكە و فیداكاری خۆی بۆ مانا ڕاستەقینەكانی خۆشەویستی (ئەو): 
ناتەوێ‌ ئەم زامی سەر دڵەم لە باتی؟ 
لە وێنەی نۆهەم و كۆتایدا : (ئەو) بوێرانە هەڵوێستە شاراوەكەی خۆی بۆ بابەتەكە ئاشكرا دەكات: 
هەی هاوار تفەنگی دوشمنیش پێكاتی 
ڕاكشێ تاوێ‌ سەر بنێرە سەر ڕانم 
با بگریم بۆ دڵێ بۆ گوڵێ دۆڕانم 
لە هەموو ئەم وێنانەدا ، بابەت ، قۆناغ بە قۆناغ, شان بە شانی دایەلۆگەكانی (خود) و (ئەو) دەڕوات تا لە كۆتایدا هەوڵی كۆكردنەوەی (خود )و (ئەو )دەدات لەبازنەی چیرۆكی خۆشەویستی وگێڕانەوەی زەمەنی چونكە فانتۆمی ئەو وێنانە بەردەوامیان هەیە و (خود) و( ئەو ),یان گێڕانەوەكە,چەندینی تریان هێناوەتە بەرهەم. 
لە شیعری "بوكێكی ناكام" دا(3: 57-59 ) گەر چی پەیوەندی (خود) و (ئەو )پەیوەندییەكی پتەوی هەڵوێستانەیە ، بەڵام داب و نەریتەكان ، هێزی دەسەڵات هۆكاری شكاندنی پەیوەندییەكانە و بابەتیش وەك كارێكی یاریدەدەر بە نەمری دەمێنێتەوە. هێزی خاوەن كۆشك و پەردەی ئەتلەس و گوروون، خاوەن شكۆ و سامداری (هەروەك شاعیر دەڵێت) لە پێناو ئارەزووە میتریالیەكانی خۆیاندا ، هەمیشە مانا جوانەكانی پەیوەستێتی تێك دەشكێنن. (ئەو) یش وەك دەڵێن : لا حول لها ولا قوە توانای شكاندنی نەریتەكان و هێزی دەسەڵاتی نییە. بۆیە لە ناخدا پەیوەندییەكان وەك وێنەیەكی خەیاڵی یان تراویلكەیی هەرماوە بەڵام لە واقیعدا ترازانێك لە نێوانیادا هەیە. 
ئەمەش بە پێی زانیارییە سۆسیۆڵۆژییەكان, دەگەرێتەوە بۆ لاوازی ڕەگەزی مێ لە كۆمەڵگا, بەتایبەتی كۆمەڵگا ڕۆژهەڵاتییەكان، لەلایەكی تریشەوە سەركوتكردنی ئەم ڕەگەزە لە لایەن داب نەریت و هێزی دەسەڵات.بەرهەمی ئەم دۆخە,ترادیژیای (خود ) و (ئەو) ە,بەحەسرەت وئێش وئازارەكانییەوە : 
ئاغای خاوەن هێزو شكۆ خاوەن سامداری 
لە كاتێكدا درێژ ئەكا دەستی دڵداری 
بۆ گەردنی گوڵی كێویی لە جێ هەڵكەنراو 
نمی فرمێسك بەدی ئەكا لەسەر كلی چاو 
مووچڕكەیەك بە سەرتاپای لەشا ئەگەڕێ 
ئاگادارە فرمێسكی سۆز دێتە خوار بۆ كێ ؟ 
سەرەتای شیعرەكە (خود ) ,وەك تاكێكی سروشتی ئامادەی ئاهەنگی گواستنەوەی كچی جوتیارە بۆ ئاغا.بەڵام دیمەنەكە, دوای ئەوە,گۆڕانكاری بەسەردا دێت ودەكەوێتە وەسفكردنی هێزی دەسەڵات وگەورەیی ئاغا لە ڕووی دەست ڕۆییەوە بەوەی نادادپەروەر وزَوردارن وتەنها بیر لەبەرژەوەندی تەسكی خۆیان دەكەنەوە. چیشیان مەبەست بووبیّ ئەنجامیان داوە. لەدیمەنەكەدا بە ئاشكرا ململانێ چینایەتییەكان بە دەر دەكەون: 
لە ژێر تارای سورمەچنا هەرە جوانێ دێ 
(كچی جوتیار) بەرەو كۆشكی ئاغا كەوتە ڕێ
كۆشكی ئاغا گەچ كاری یە ، ئاوێنە بەندە 
كەس نازانێ بە ژمارە پەنجەرەی چەندە 
حەوزو فوارەی حەوشی مەڕمەڕ ، باغچە و چیمەنی
بەسەر ناچێ هەرگیز سەوزی و گوڵی دەگمەنی...
گەر بەپێی نەسەقێكی سیمیائی لەم وێنەیە بكۆڵینەوە ، ئەوا لە ڕووی چینایەتییەوە ، وێنە پێچەوانەییەكان وەردەگرین. بەرامبەر تارای سورمەچنار :خام، كۆشكی ئاوێنە بەند: ژورێكی قوڕی سەر بە دارو چیخ گیراوو، حەوزو فوارە و حەوشی مەڕمەڕ: كانیەك بۆ هەمووان و گۆزەی سەرشان. 
دواتر (ئەو) بە مەبەستی بەرز ڕاگرتنی چین و بابەتە سۆزدارییەكەی هەڵوێستەی خۆی لەگەڵ (خود)دا ئاشكرا دەكات ئەویش بە ڕشتنی فرمێسكەكانی كە ئاماژەیە بە ڕاستگۆیی و ناڕەزایی: 
نمی فرمێسك بەدی ئەكا لەسەر كلی چاو !
دوای ئەم دیمەنانە ، خود ,لەڕێگەی چەند وێنەیەكی فلاش باكییەوە ,دەچێتە نێو زەمەنی دڵداری لەگەڵ (ئەو)دا  : 
كچی جوتیار بۆ بەهەشتی ژین و دڵداری ، 
لەگەڵ كوڕی شوان بەستبووی پەیمانی یاری 
...           ...          ....             ....   
تیری خوای عەشق هەتا شاپەڕ دڵی سمیبوو 
كچی جوتیار لەبەر چاوی بت بوو پەری بوو 
ئەم نازدارەش بەشەو و ڕۆژ نەخشی خەیاڵی 
كوڕی شوان بوو : باڵای بەرزی ناو شانی چاڵی 
جارێكی تر (خود) لە ڕێگەی ڕاناوی قسەكەرەوە دێتەوە سەر دیمەنی یەكەم و بەردەوامبوونی ڕووداوەكانی بابەتەكە, خودیش لە بەرامبەردا و لەپێناو بابەتەكەی لەگەڵ ئەو، ئەوەی لە توانایدا بوو ئەنجامیدا وەك سووتانی دەغڵی ئاغا و باغ بڕین و ئابڕووبردنی كەسێتی ئاغا: 
كوڕی شوان كە ئەمەی بیست شێت بوو ، دایە كێو 
زەوی داگرت بە تف كردن ، ئاسمان بە جنێو 
چەن جارێ شەو ماڵی ئاغای دایە بەر تفەنگ 
دەغڵی سووتان ، باغی بڕی ، بۆ ئەتك و پەنگ ... 
بەڵام هێزی ئاغاو نۆكەرەكانی هۆكارێكی سەرەكین بۆ لە ناووچوونی خود ولەبارچوونی بابەت. لێرەدا بابەت، لە ڕووی مێژووەوە ، دەگەڕێت بەدوای ئەرشیف و دۆكیومێنتە  زانیارییەكانی ئاركۆڵوژیای كۆمەڵگا كە لەڕووی رۆشنبیری و كۆمەڵایەتییەوە چۆن كاری كردووە وئاستەكانیشی چەندە: 
تاكو دوای ڕۆژێ بەختی نۆكەری ئاغا 
خەوی لێ خست لە سێبەری درەختی ئاغا 
پەنجەی كینە لەسەر پیلكەی تفەنگ كەوتە كار 
كۆستی دڵی بۆ ئێجگاری كەوت كچی جووتیار 
ئێستا ئەوا هەرچی بڵێ ی نیعمەت و نازە 
هەمووی ئەدا بەیەك دڵۆپ فرمێسكی تازە
لەبەر دەرگای چاوی ڕەشا بلەرزێ و بڵێ :
 دەستی زۆردار سەد سەر ئەگا ناگاتە دڵێ 
لە شیعری "ئافرەت و جوانی"دا ( 3: 9-10)  خودی بكەر ڕووبەروی  دوو لە(ئەو) دەبێتەوە كە هەردوكیان بابەتێكیان دروست كردووە ئەویش گەڕانە بە دوای جوانییە یەزدانی وئایدیاڵیزمەكاندا.یەكەمی (ئەو) سروشتە,دوهەمیش  ئافرەت.گەر بەپێی پەیوەندی دژایەتی نێوان سروشت و ئافرەت كار بكەین ئەوا تای تەرازووەكە بەلای ئافرەتدا دەچێت  چونكە شاعیر دەڵێت : 
بەڵام تەبیعەت هەرگیزاو هەرگیز 
بێ ڕووناكی یە بێ بزەی ئازیز
خۆ ئەگەر بە پێی  پەیوەندی تەواوكاری كار بكەین ئەوا قورساییەكە دەكەوێتە سەر هەردووكیان بە یەكسانی بەو پێیەی جوانی ئافرەت دەرناكەوێت بەبێ جوانی سروشت یان گەیشتن بە ئافرەت لە ڕێگەی ئامڕازێكی كاریگەری وەك سروشتەوە نەبێت ئەوا گەیشتنەكە نا تەواوە یان ئیفلیجە.  هەمان شتیش بۆ سروشت. بۆ هەردوو حاڵەتەكە خودی بكەر لەبەر دەم دوو (ئەو) دایە كە هەردووكیان دەورە دراوە بە كۆمەڵێك نورمی ئیستاتیكی  كە خۆشەویستی و نزیكایەتییەك دەبەخشن لەگەڵ بارە سایكۆڵۆژییە هەلچوونەكەی خودی بكەر چونكە ئەم (خود)ە بازنەیەكی گەورەی لێ وون بووە و بە دوایدا دەگەڕێت . 
وێنە دوای وێنە ، زەمەن دوای زەمەن ، شوێن دوای شوێن تا كار دەگاتە ئەوەی خودەكە دەبێتە بەشێكی سەرەكی لە (ئەو) و بابەتەكە. لە لایەكی تریشەوە دەتوانین بڵێین كە بابەتەكەش توانای گواستنەوەی خۆی هەیە بۆ (خود) و (ئەو) . بەمەش پەیوەندییەكانیان دەبێتە پەیوەندییەكی چنراوی كە لە پێناو یەك پرۆسەدا كار دەكات بەبێ ئەوەی لایەنێكیان زاڵ بێت  بەسەر ئەوی تردا: 
بە ئاسمانەوە ئەستێرەم دیوە 
لە باغچەی بەهار گوڵم چنیوە 
شەونمی درەخت لە رووم پژاوە 
لە زەردەی زۆر كەل سەرنجم داوە 
- - - - - - -       - - - - - - - - -- 
كام ئەستێرەی گەش ، كام گوڵی كێوی 
ئاڵە وەك كوڵمی ، گۆی مەمكی لێوی. 
كام رەشی ئەكا بەرەشی چاوی  
برژانگی برۆی ئەگریجەی خاوی 
..      ... ...         ....
كام تاسە كام مەیل كام چاوەنواری 
تەلیسماوی یە وەك هی دڵداری 
لە شیعری " دەروێش عەبدوڵڵا " دا( 3: 119-120) ,(ئەو) یەكسانە بە دەروێش و ڕۆڵێكی سەرەكی بابەتەكە دەگێڕێت, بەڵام خودی بكەریش ڕۆڵەكەی كەمتر نی یە لە (ئەو) بەوپێیەیی هەردووكیان : (خود )و (ئەو) بابەتێكی سۆسیۆڵۆژی وسایكۆڵۆژیان دروست كردووە. بە مانایەكی تر هەردووكیان بابەتێكی كاریگەرن لەسەر وەرگر. دەروێش ی هونەرمەند ستەمكار ، هەژار ، نەخوێندەوار توانی هەستی خودی شاعیر بجوڵێنێت و هێزی دەروێش بەراوورد بكات لەگەڵ بتهۆڤن و تای تەرازووش بە لایدا بەرێت : 
 شەپۆلی زەوقی میللی پڕ دەروونی مات و چۆڵم كە 
لە بتهۆڤن گەلێ زیاتر بە ڕۆحم ئاشنای ، وەڵڵا. 
خودی شاعیریش هونەرمەندێكی بێ ناوی وونبوو, بێ بایەخ سەرجەم ئەو وێنانەی كە شاعیر تەرخانی كردووە بۆ دەروێش هەمان وێنە پەیوەندیدارە بە خودی شاعیر خۆیەوە : 
دە ، ئەی دەروێش ، سكاڵایەك لەگەڵ رۆحی كڵۆڵم كە 
وێنە هاوبەشەكانی نێوان (خود) و (ئەو )بریتین لە : بێ ڕێزی كۆمەڵگا بەرامبەر ڕەسەنایەتی هونەرمەند ، شاعیر ، ڕۆمانسیەت ، خۆشەویستی ، لاوك ، حەیران.لەبەرامبەریشدا ، خودی شاعیر بە شێوازێكی هەڵچوونانە ، پەنجەی تۆمەت بۆ كۆمەڵگا درێژ دەكات:
بەڵێ ، دیارە ، لەناو قەومی بەسیت قەدری سنعەتكار 
وەكوو عەكسی قەمەر وایە لە ناو حەوزێكی لیخندا 
بە پێچەوانەشەوە كۆمەڵگایەكی ڕۆشنگەری ,بەنموونەی كۆمەڵگای بتهۆڤن ,بە رێزەوە دەڕوانێتە هونەر دۆست و شیعر : 
بەڵام تەختی رووناه و تاجی حورمەت میللەتی هوشیار 
بە ئوستادێ ئەدا وەك تۆ لە ناو شمشاڵی كون كوندا 
2-پەیوەندی فیكری.لەم پەیوەندییەدا جەخت لەسەر ئەم دوو ڕەهەندەی لای خوارەوە دەكەین:
أ - ناسیوناڵیزم : 
لەشیعری "كوردستان" دا  (3: 189-192) (خود )و (ئەو )و (بابەت ) بە چڕی تێكەڵ بەیەك دەبن و هەرسێكیان بە دوای جوانی و ناسنامەی ئاركۆلوژیای نەتەوەدا دەگەڕێن تا ئەو ڕادەیەیی هەوڵی نەخشەیەكیان هەیە بۆ مێژوو و زەمەنی ئیستا, چونكە( خود )ئەندامێكی كاراو ئەكتیڤی كۆمەڵگایەو دەتوانێت بەهۆی هەڵچوونە سۆزداریییە نامیتیریالیزمیەكەوە بابەتێكی فیكری كاریگەر بخوڵقێنێت ,ئەمەش لەپێناو ڕاكێشانی (ئەو) ە بۆ نێو ئەو بابەتە فیكرییە.كوردستان لەشیعرەكەدا شوناسی جێگە وتاك ومەسەلەكانە,بەڵكو بۆتە بابەتێكی پیرۆزكراو (مقدس) بۆ هەمووان بەجیاوازی هەرێم ودیالێكتیكەكان.فیداری لەپێناویدا ئەركێكی ئەخلاقی وپەروەردەییە: 
كوردستان : جێگامی ، جێی هەزار ساڵەم 
پەروەردەی ئەم دۆل و سەرلووتكەو یاڵەم 
هەناسەم تێربۆنی بای كوێستانتە 
دوو لێوەم پاراوی بەفراوانتە 
....        .... 
زمانم پشكووتووی قسەی جوانتە 
قسەی ناو گۆرانی شاخەكانتە 
.......        .........
قوڵپێ با خوێنی ناو دەمارەكانم 
بە زەبری عەشقی تۆ ئەیدا ئەزانم .  
لێرەدا,دەشێت بگوترێت پەیوەندی نێوان (خود) و (ئەو- كوردستان ) پەیوەندییەكی ڕۆمانسیزمی وصۆفیانەیە كە هەردووكیان بە جووتە هەمیشە دەڕواننە جوانی شوناسی كوردستان و مێژوو و نەخشە جوگرافیاكەی: 
عەشقی تۆ ئەی دایكی خۆم و هاوخوێنم 
هەر لە پشتی باوكا چووە هەوێنم 
ئەشچێتە هەوێنی كوڕو كوڕەزا
تا تاقێ كورد مابێ لە چیای بەرزا 
گەرچی بابەت كە خۆشەویستی و بەدەرخستنی خەسڵەتەكانی خاك و نیشتیمانە ، ئێستاكە – زەمەنی شیعر – دوورە لە قەبارەی باوەڕپێكراوەكانی نەخشەیی سیاسی دەرەوە ، بەڵام (خود )بەهۆی هێزی پەیوەستێتی وتێكەڵبوون وتوانەوەی لەنێو (ئەو )دا توانیویەتی جوڵەیەك بدات بەبابەت و بەرەو چەمكی ناسنامەیەكی تایبەتی بەرێت . واتە جوڵەكە بۆ كوردستانییەو ترازاندنی لە قەبارە سەپێنراوەكەی و گۆڕینی بابەت و كەرەستەكانێتی لە دۆخێكی بێ باوەڕییەوە بۆ دۆخێكی باوەڕی :
كوردستان ئەگەر چی دوورە دنیای تۆ 
دۆڵ و دارستانی چۆڵ و تەنیای تۆ 
دووری لە شارستان لە ژینی تازە 
لەشەوی ڕووناك و پڕ لە ئاوازە 
...               ....        ....
ئەگەر چی تۆ دووری لەم گشت جوانی یە 
جوانی یەكی تر هەیە كوردستانی یە 
جوانی یەك كە دەستی هونەری یەزدان 
نەخشەی كێشاوە نەك سەلیقەی فەننان 
خودی شاعیر ئەوەندە گەش بینە لە قەبارە جوگرافیاو تۆبۆگرافیاكەی بابەت بە لایەوە گرنگ نییە لە كوێدا ماوەی زەمەنی سەركەوتنەكان دیاری دەكرێت چونكە دڵنیایە لەوەی ڕۆژێك لە ڕۆژان قەبارە سیاسیەكە دەگۆرێت بە قەبارە جوگرافیاكە وبەمەش (خود )و(ئەو )و(بابەت )وەك پێكهاتەیەكی ئایدیۆلوژیایی سەركەوتنەكەیان بە دەست دێت : 
كوردستان كوردستان كوردستانی جوان 
درەنگیش بێتەدی ئاواتی گۆران 
دەربەست نیم سێبەری پیرە دار بەڕووم 
ئەو تاوەی ئەشكێنێ تاسەو ئارەزووم 
شاعیر ئەوەندە شەیدا وتامەزرۆی كوردستانە خوازیارو هیوادارە سەركەوتنەكان بە چاوی خۆی ببینێت: 
بەڵام ئەگەر بێتو بە دوو چاوی خۆم 
بتوانم ببینم بەری هیوای تۆم 
ئەو حەلە : كوردستان كوردستانی جوان 
هەڵپەرین لە من و بەستە لە ژیان 
لە شیعری "قالە مرد" دا ( 3: 212-213) (خود ) و (ئەو ) ,بۆ جارێكی تر, تێكەڵ بەیەك دەبن و دەبنە یەك كەرەستە بۆ بابەتێكی گەورەتر و جوانتر كە پاراستنی خاك و نیشتیمانە. بە مانایەكی تر, خۆ ئەگەر (قالە) (ئەو)ێكی پیرۆزكراو بێت بۆ بابەتێك ئەوا خودی بكەری شاعیریش بە شێكە لەو پیرۆزییەو بە هەردووكیان یەك ئامانج و یەك هیوا دەبەخشن, ئەویش بە دەرخستنی هێزی كوردو كوردستانی بوونە: 
عاسمانی شینی ئەیلوولی قژ زەرد 
نازانی تینوی فرمێسكە رووی هەرد ؟
نازانی كزەی هەناسەی بێ تین 
چەند گەڵایەكی زەردی بۆ هانین
بە ڕەنگی فرمێسك لێ یان نووسرابوو. 
قالە مرد هەی داخ باخ بەرەڵابوو 
...             ...            ....
قالە مرد قالەی ئایشە خان و كورد 
قالە نا دایكی قالە مرد كورد  مرد
ئەم دیمەنانەی سەرەوە هاوكێشەیەكی بابەتیانەیان دروست كردووە لە نێوان مردنی قالەو خەم و پەژارەكان و پایزدا كە ئەمەش تا ڕادەیەك ڕەش بینییەكیان لای خودی شاعیر دروست كردووە : 
عاسمان سابگری بە بێ هیوایی 
فرمێسك بڕێژە : تك تك ئەسپایی 
ئەم دیمەنە بەلای چەمكی ئەبستراكتمان دەبات و بەڵگەی ڕاوەستانی كارنامە ئایدۆلۆژییەكانە ،شاعیر توانیویتی لە ڕێگەی (ئەو) و (بابەت) ەوە وێنەیەكی تراژیدیای كوردستانی بخوڵقێنێت و جۆشێك بدەن بە ئەوانی تریش و پەیوەندیدار بن لەگەڵ سۆزەكە تا ناكارنامە ئایدولوژیاییەكە بگۆرن بە كارنامەیەكی كاریگەریی و ئایدولوژیایی كە ئەمانە هەمووی : 
نیشانەی جۆشە بۆ دڵی زۆر تەنگ 
واتە لە دوا دیمەنە ستوونییەكانی بابەتدا ، خودی شاعیر مەبەستێتی ئەوی ترمان بۆ بكاتە بابەتێكی فیكری لە جۆری نەتەوایەتی بۆ ئەوەی بابەت ببێتە چەمكێكی مێژوویی و شۆرشگێری لە ڕووی سیاسییەوە : 
نا ، نەمرد قالە ، تەنیا قالەی لەش 
كەوتە ئەودیوی پەردەی ئەودیو رەش 
بەڵام قالەی گیان قالەی دروستی 
هەرگیز ون نابێ لە باغچەی هەستی 
لە شیعری "شەهید" یشدا (3: 265-267)  ، كەگێڕانەوەیەكی ڕیالیستی شەڕی بەردەركی سەرای سلێمانی نیشان دەدات، وێنەی پاڵەوانێكی شۆڕشگێڕ ونەتەوەییمان(هەڵۆبەك) بۆ دەردەخات. خود و خودەكان و ئەو و ئەوانی تر بابەتێك دروست دەكەن ئەویش ناسنامەو گەڕانە بە دوای شوناسی نەتەوایەتیدا .  هۆكاری سەرەكی گرێدانەكەش لە لایەكەوە دەگەرێتەوە بۆ هەستكردنی ئەو بازنانە بە مەترسی ئایندە ، لە لایەكی تریشەوە پەیوەندی خودە بە بابەتەكەوە ئەویش لەڕێگەی پاڵەوان ، كە سەرجەم ئەم بازنانە كارنامەیەكی كاریگەری و ئایدۆڵوژیان بیناكردووە. 
لە وێنەی یەكەمدا ، شاعیر بە دیمەنێكی گشتی وكراوەی ڕووداو دەست پێ دەكات كە پەیوەستە بە زەمەنێكەوە (شەشی ئەیلول – هەزارو نوسەدوسی) لەگەڵ پاڵەوانە سەرەكییەكەیدا (هەڵۆبەگ ): 
هەزارو نۆسەدو سی بوو ، شەشی ئەیلوول كە رۆژهەڵهات 
غریوی ویستنی حەق كەوتە ناو شاری سلێمانی 
(هەڵۆ بەگ) ئەو جوانەی پڕ دڵی بوو بۆ وەتەن ئاوات 
لە پێش جەمعێكەوە تا بەر سەرا رووی هەڵمەتی هانی .. 
وینەی دووەم: بەدەرخستنی داواكاری ومافی كوردە بەگشتی وئاماژەكیش بەخۆفرۆشانی خاك ونیشتمان:
لەگەڵ یارانی ئەیوت : " ئەی حوكومەت: تا نەكەی تەسبیت
 حقوقی كوردەواری , نایەوێ‌ كورد ئینتخاباتت
 ئەوانەی بانگ كران و تۆ بە قووەت دەوریان ئەگریت
 دەنی و قازانج پەرستن , هیچ نەبێ‌ پێ یان موبالاتت .
وێنەی سیهەم: لە سەرەتادا دیمەنێكی نیگەتفی نووابەكانی كورد نیشان دەدات دواتر دێتە سەر وێنە پۆزیتیڤەكەی كورد كە ماف وداواكارییە ڕاستەقینەكانی تێكڕای خەڵكییە :
ئەوانە كەی لە میللەت بوون هەتا تەمسیلی رەئی كەن:
حوكوومەت: ئیمە كوردین وا ئەڵین :" نامانەوێ‌ نوواب
 كە داوێنی غەرەز بگرن بە هەردوو دەست , وەتەن بەردەن
 نەكەی , مەشرووع نی یە .. دەركە لەسەر سەودایی ئینتیخاب .
وێنەی چوارهەم: دیمەنی هەڵۆ بەگ و  كاردانەوە نا مرۆییەكانی حكومەت نیشان دەات:
      ئەمە جوملەی قسەو ئامالی یارانی هەڵۆ بەگ بوو.
نە نا مەشروعی تیا بوو , نە تەجاوز بوو بە ئەمنی ییەت.
وێنەی پێنجەم : جارێكی تر وێنە نامرۆییەكانی حكومەت بە بەلّگەی نەویست دێنە بەرچاوی تیّكرای خەلّك . 
لە وێنەی شەشەمدا:  هاوێنەی خودی شاعیر دەچێتە سەر قارەمانێتی (ئەو) كە یەكسانە بە هەلّۆ بەگ و پێكانی لەلایەن حكومەتەوە:
هەڵۆ بەگ گوللەیی ئەووەل لە ڕانی دا, دووەم دەستی.
وێنەی حەوتەم: چەقی وێنە تراژیدییەكانی ئەم پاڵاوانە بەدەردەكەون ئەویش بە شەهیدبوونی (ئەو):
لەسەر دەریایی خوین بوو كەشتی یی عومری بەرەو مردن
 ئەچوو, ئەیوت: خوا حافییز, ئەوا ئەمرم وەتەن, هەیهات.
وێنەی هەشتەم: خودی شاعیر تێكەڵ بە (ئەو) دەبێت و ئازارەكان دەبنە یەك ئازارو مەسەلەكانی خویان لەیەك بازنەدا كۆ دەكەنەوە. واتە ئەم وێنەیە و وێنەكەی دواتریش, خود دەچێتە نێو كەسیّتی ئەوی ترو لەسەر زاری ئەو گوتارەكە ئاڕاستەی ئەوانی تر دەكات:
خواكەی بولبولی باغی سەرا .... هەرچەندە پایزە 
بە خوێنی خۆم گوڵت بۆ ئاو ئەدەم ..... سا بۆم بلاوێنە 
لەگەڵ ئەو جوانە پاكانەی لە دەورم مەیتیان ریزە
لە خوێنا وێنە شێواوین , بە دایكمان بناسێنە.
لە وینەی دەهەمدا, بۆ جارێكی تر, پەیوەندییەكان شێوەیەكی ستوونی گرتووە وبەهەمان گڕوتینی پێشوو,بەڵكو زیاتریش بەوپێیوی لە دوا بەیتی شیعرەكەشدا وێنە داواكراوەكە, یان مەبەستێتییەكە ,وەك ئایدیۆڵۆژیایەك بە دەردەكەوێت كەبریتیە لەخوڵقانی قەوارەیەكی نیشتمانی ونەتەوەیی وسەركەوتن بەسەر داگیركەران ودوژمندا:
ئەگەر خوای گەورە بەخشی پێت هەتیوێ‌ , پێی بڵێ‌: ڕۆڵە
 لەمن فرمێسكی ویست باوكت لە تۆش داوا ئەكا تۆڵە.

ب- ئینتەرناسیوناڵیزم:
لە شیعری " بۆ پول ڕۆپسن"( 3: 278-279) خودی شاعیر داهێنەرانە چۆتە نێو ناخی فیكری (ئەو) و كردۆیتی بە بابەتێك بۆ شیعریەتی قۆناغی كۆمۆنستی ئەمەش گەر ئەو باوەرەمان لا دروست بێت كە شاعیربە پەیوەستیتی ئەم ئایدیایەی وەرگرتبیت . ئەو (بول ڕۆبسن) لەم شیعرەدا دەبێتە كلیلی فیكری خود  ومەبەستی خودیش لێرەدا بە دەرخستنی :
-وێنە نا مرۆڤایەتییەكانی جیهانی سەرمایەدارییە.
-ئازارەكانی مرۆڤە لە مەلّبەندی دیموكراسی و ئازادیدا.
-دیلێتی هونەرە لە بازنە جوانییەكانی ژیاندا.
-دەنگ و رەنگی ئایدیایەكەیە لە نێو ئادیا ترادیشنەكاندا.
 هێزێكی فكری نوێیە لە ناو كۆمەڵگای كوردیدا.                                             -

لە هەموو ئەمانەدا, خود لەنزیكەوە  وبەپێی نزیكایەتی فیكری , وێنەكان دەگرێت چونكە لە بنەڕەتدا هیچ ماوە وبۆشاییەك نییە لە نێوان خودو ئەوی تردا. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە بابەت جوڵەكان دروست دەكات بۆ خودو ئەوی تر.
لە بەیتی یەكەمدا, خودی قسەكەر دەست بۆ ئەوی پول ڕۆپسن ڕادەكێشێت و وەك ئاشتیخوازێك پێناسەی شوناسی هونەر وفیكرەكەی دەكات, ئەو ئاشتیخوازەی كە نا دیموكراسییەكان هەراسانیان كردبوو.پارادۆكسەكان لەنێوان دوو جەمسەری جیاواز لەفیكر وئایدیا بدەردەكەون.بەرامبەر بەبیری نوێ ,قەدەغەكردن ودیلێتی:
ئەی بلبلی ئاشتی خوازی, پول روپسن
ئەو شێتانەی لە خوێندنت ئەترسن
 لە بەیتی دووەم و سێهەمدا , دایەلۆگەكان لەگەڵ (ئەو) دا بەهەمان شێوە دەڕۆن:
دەمیان گرتی , نیازیان هەبوو ئاوازە 
قەدەغە كەن لە گوێچكەی دنیای تازە
لە بەیتی چوارەمدا , خود لەهەوڵی گشتگیری دۆخ ووێنەكاندایە ئەمەش لەكاتێكدا  (ئەو) تێكەڵ بە ئەوانی تر دەكات كە هاوشێوەن لە فۆڕم و ناوەڕۆكدا:
ئەو شێتانەی سازو كەمان ئەشكێنن 
بلبل ئەگرن , پەری باڵی دەردێنن
لە بەیتی پێنجەمدا , جارێكی تر هاوێنەكە دەخاتە سەر (ئەو):
نایەڵن بێی , بۆ گەلانی رۆژەڵات
بەستە بڵێی , تیژكەی ئاگری خەبات
لە بەیتی حەوتەم و نوهەمدا , خود لە هەوڵی توانەوەدایە لەگەڵ (ئەو),دەیەوێت بازنەیەكی یەكگرتوو لەفیكر دروست بكەن :
چاوەنوارین نەفەسی كۆن بشكێنی ..
بمانگەیتێ‌ و بە ئاوازەی وەك هەنگوین
لە ناومانا بخوێنی بۆ: ئاشتی و ژین
لە بەیتی سیازدەو چواردەی كۆتایی , خود , وەك چەمكێكی ئەزموونگەرایی وبابەتگەرایی ,بابەتێكی نوێ دادەمەزرێنێت وبەهەماهەنگی (ئەو) بابەتەكە دەكاتە بابەتی تێكڕای خەڵكی وبڵاوبوونەوەی فیكر وئایدیای (ئەو –پبۆل ڕۆبسن ) لەنێو جوگرافیایەكی گەورەی كوردستانی.بەمەش ئامانج و هیوای خود دێتە بەرهەم :
تا ناو دۆڵی دوورو كلای كوردستان ,
ناو دەنگت ئاشنان بە گوێچكەی ئینسان
كوڕی ساوای حەوت ساڵانم ئەتناسێ‌
ناوت ئەبا, وەك هی مامی دراوسێ‌
لە شیعری "ناڵەی بێ‌ كار"دا( 3: 199-200) ئایدیایەك , ئینتەرناشیناڵ , هۆكارێكە بۆ بەدەرخستنی كەسێتی خودەكە, بەهۆی بابەتەكەوە وگرێدانی هەردووكیان لەڕووی ئایدیۆڵۆژیاوە , لە دۆخیكەوە دەگۆرێت بۆ دۆخێكی تر,لە وێنەیەكی سادەی دوور لە ئایدیاوە بۆ وێنەیەكی كاریگەری پەیوەستێتی . واتە لەلایەكەوە , گوشاری جیهانی سەرمایەداری وبەرژەوەندییە میتریاڵیزمەكانی وكاریگەری نەرێنی بەسەر چینێكی هەرە گەورەی كۆمەڵگا هۆكارێكی سەرەكییە بۆ بەدەرخستنی دەسەڵاتێكی پۆزیتیفی لە جۆری ئۆپۆسوزیون .بە مانایەكی ڕوونتر ,گەر توندو تیژی لایەنی یەكەم نەبووایە ئەوا ئایدیاكە بەدەرنەكەوت . لەلایەكی تریشەوە سەركەوتنەكانی ئایدیا لە جەنگی جیهانی دووەم و فراوانكردنی دەسەلات و پڕوپاگەندەكانیان بەرەو ئاشتی و برایەتی و یەكسانی و  قەڵاچۆكردنی زۆرداران و بەرزكردنەوەی ئاستی ڕووناكبیری و هوشیار كردنەوەی چینەكان بە تایبەتی هەژاران و چاككردنی بژێوی خەڵكی بە گشتی.. هتد دیسانەوە هۆكارێك بوون بۆ بەدەرخستنی ئەو (خود) ە وهاوشێوەكانی . لێرەدا  (خود) هاوسەنگییەك لە جۆری پۆزەتیفی دروست دەكات لەگەڵ (ئەو) و خودەكانی تری هاوشێوە وبابەتەكە.بەمەش خودی شاعیر و ئەوی ئایدیا و بابەتێكی هەستیاری مرۆڤایەتی,فرە ڕەهەند, هەموویان لەپێناو یەك پڕۆسەی بیركردنەوە وكارنامەدا كار دەكەن.
لە وێنەی یەكەم و نیوەی دوهەمدا, خود بەهۆی هێزو توانای بایۆڵۆژی خۆیە بی ئاگایە لە ئایدیا. نرخی ئایدیا دەرنەدەكەوت بە هۆی هێزە جەستەیی وبایۆڵۆژیەكەوە . هێزی سەركوتكردنیش , بەهۆی بەرژەوەندیەكانیەوە , ڕێزی لی دەگرت,بەوپێیەی پارێزگاری لەبەرژەوەندییەكانی دەكات :
تا هێزی بزوتن لە لەشما بەگور بوو
من كور بووم بۆ ئاغاو ئاغا باوكی كور بوو
لە نیوەی وێنەی دووهەمەوە , خود بە ئاگا دێتەوە لە كاتێكدا توانا جەستەیی وبایۆڵۆژییەكانی لە مەترسیدایەو زەنگی ئایدیاش بە بانگەوازەكانیەوە لە كاركردندایە. لێرەدا ,خود بەهوشیالرییەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخەكە دەكات و هاوسەنگییەك ڕادەگرێت لەگەڵ پەكەوتەیی خۆیی و جوڵەی ئایدیاكە:
تا ڕادەی ئەو پەڕی شەكەتیی گەیانم
پەكم كەوت .. نەخۆشی لەشی تێك شكانم.
لە وێنەی سێهەمدا , خود لەرێگەی وێنەكانی خۆیەوە , وێنەیەكی ترسناكی مرۆڤی لاوازو بێ‌ كارو بێ‌ دەرامەت نیشان دەدات كە ئەمانەش خۆی لە خۆیدا بانگەوازێكە بۆ خودە هاوشێوەكانی تر بۆ ئەوەی لە مانا شاراوەكانی جیهانی سەرمایەداری تێبگەن:
نەخۆشی ناوجێ‌ بووم: بێ‌ شۆربا , بێ‌ دەرمان
بۆ زمان تەركردن " نەختێك ئاو , ئەمنالان
بەر گوێم كەوت باوكی كور (نەك ئێستا , هی جاران )
قیراندی : بۆ نایبەن فرێی دەن لە كۆڵان
لە وێنەی چوارەم و پێنجەم و شەشەمدا گرژیەكان هێور دەبنەوە ئەویش بەهۆی كاریگەری (ئەو – ئایدیا + كۆمۆنیزم) بەسەربابەتەكەوە :
ئەو دەستەی لە كۆڵان گەیشتە فریایی من
دەستێ‌ بوو بە تۆزو عارەقی ئیش چڵكن....
لە وێنەكانی حەوتەم و هەشتەم و نۆهەمدا , ئایدیاكە وەك (ئەو) و بابەتێكی مەبەست بە دەردەكەوێت بەمەش خود ئاواتەكەی دێتە دی ئەویش سەركەوتنی هێزی ئۆپۆزسیۆنە بەسەر هێزی ڕوخێنەر لە ئێستاو داهاتوودا (بەپێی هەڵوێستی شاعیر ).
هەموو ئەمانە ئەوە دەگەیەنن كە گرژی شیعرەكە لە لایەكەوە بەهۆی قورسایی لایەنێكە بەسەر      لایەنێكی ترەوە كە خودە. لەلایەكی تریشەوە جۆری گرژیەكە ناگیرە و بەپێی وێنەو هەڵوێستەكان دەگۆرێت . واتە لە هێواشەوە بۆ قورس و قورستر دواتر بۆ هێواش و هێواشتر.
  لە شیعری "لە بنی بیرا"دا ( 3: 272- 274) ڕێبازێكی فەلسەفی لە جۆری ڕیالیزم- شۆڕشگێرانەو سوشیالیستانە , توانیویەتی هاوكێشەكە لەنێوان خودی شاعیر وئەوی ئایدۆلۆژیاو بابەتێكی سیاسی و شۆڕشكێرانە  دروست بكات.
لە دەقەكەدا , خود پاڵەوانی سەرەكی نییە ، گەر چی قسەكەری دەقەكەیە . لەگەڵ هەر چركەیەكی جوڵەی خود ئایدۆلۆژیاكەش وەك فانتۆم (شبح) بەدواوەیەتی و دەست بەرداری نابێت بەو پێیەی هەردووكیان بۆ یەك فەلسەفە و ئامانج و ڕێباز كاردەكەن . ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت  كە گرێدانە چنینیەكە بەهۆی كاری پەیوەستیتیەوە ، هەریەك لە سێكوچكەی (خود + ئەو + بابەت) دەیەوێت ڕۆڵیكی كاریگەری تەواوكاری پۆزیتیڤی ببینێت :
وەك قرژانگ و  وەك مشك و مار 
بەم كونەدا هاتوومە خوار
بە چنگ, بەپێ‌ , بە پاچ , بە دان
هەڵئەكەنم بۆ خۆم زیندان
-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 
بەو ڕەنجەی من بۆیان ئەدەم
تیكەی وشكیان ناگاتە دەم
لە هەمان كاتدا , دەقەكە لە ڕێگەی بابەتەكەوە , وێنەیەكی نیگەتیفی ئارەق نەرێژو كۆمپانیا نەوتییەكانی سەرمایەدار نیشان دەدات كە چۆن داهاتی وولاتیان قۆرخ كردووە و لەولاشەوە خود نانی ووشكی دەست ناكەوێت تا بیدات بە خودە نزیكەكانی خۆی وئەوانی تریش:
بەری ڕەنجی عومری درێژ
گشت كەوتە لای ئارەق نەڕێژ
- - - -- - - - - -  - - - - - - -     
كردەم بردەی كۆمپانی بوو:
هەم ڕەنجم چوو , هەم نەوتم چوو
- - - - - - - - -- - - - - - - - - - - -- - - - - - 
ئێمەش لە گەنجی ڕەنج و نەوت
ئاخمان بەركەوت , داخمان بەركەوت
بەڵام لەهەندی شیعری تردا , بە ئاشكرا هەست بەوە دەكرێت, گۆران لەژیر گوشارو بەزۆرە ملیێی شیعرەكانی گوتبێت ,لەوێشەوە بۆشاییەك دروست دەبێت لەنێوان خودو ئەو بابەتەدا .  ئەمە هەر لای گۆران  بەدی ناكرێت ،  بەڵكو هۆكاری ناپەیوەستێتی بە شێوە نموونەییەكەی یان ئایدیاڵیزمەكەی هەمیشە وای لە شاعیران و نووسەران كردووە پرۆژەكانیان بەرەو ئاكارێكی تری جیاواز بەرن كە لە ڕووی هونەری و دەربڕینەوە لاوازبێت ,گەر بەراووردی بكەین لەگەڵ دەقە نموونەیەكانیاندا .
بۆ نموونە, لە شیعری " یادی لەنین"دا ( 3: 417) وێنەو كەرەستە هونەری و دەربڕینەكانی لە شیعری گۆران ناچێت . هەست بەوە دەكرێت  كە جۆرە زیادە ڕَوییەكی پیاهەڵدانە لە كەسێتی لەنین و حیزبی داس و چەكوش كرابێت . هەستی خودی شاعیر , تەنها بۆ ئەوەی بیسەلمێنێت كە پەیوەستێتی لەگەڵ ئەو و بابەتدا بوونیان هەیە , نامۆیە بە بەرامبەر لەگەڵ شیعرە ڕۆمانسیزمەكانیدا:
بە زانست و بیرو بە خوێن و عەرەق
شەوی ئادەمیزادی خستە شەبەق
برادەر لەنین ..
بەعەزم ئاسنین..
كەپێی نایە ژین
سەری بەرزە چین..
هەمان شت بۆ شیعری "ڕازی .. ناڕازی" و "مەكارتی" "دانە..دانە" و "بۆ لاوان" و "مۆسكۆی جوان"و لاوكی سور بۆ كوریای ئازا".
لە هەموو ئەمانەدا هۆكاری بۆشاییەكان فیكرییە نەك دووفاقی (بۆ تێگەیشتن لە هەردوو چەمكەكە بروانە:لێكۆلینەوەمان بەناونیشانی : هەڵسەنگاندنێكی تیۆریانە لەدینامیەتی شاعیرە دووفاقییەكان، گۆقاری ئایندە ، ژمارە -76- كانونی دووەم ،2008.
لە شیعری "پاییز" دا( 3: 163- 164) ڕێبازێكی تری فەلسەفی وەك ڕۆمانسیزم , توانیویەتی هاوكێشەو هاوسەنگییەك دروست بكات لە نێوان خودو ئەو بابەت. خەم و خەمۆكی دەبنە بابەتی ئەم دەقە , هۆكارەكە بۆشاییە سۆسیۆڵۆژیاكانە (سوزداری, خۆشەویستی) لەدەرئەنجامی ئەم خەمۆكییە .خودی شاعیر، لەپێناو  ڕاگرتنی هاوسەنگیدا ، پەنا بۆ (ئەو) ی سروشت دەبات. جوانترین و گونجاوترین وێنەش لە سروشت كە بەكاری هاوكێشەو هاوسەنگییەكە هەڵدەستێت "پاییزە" بەو پێیەی پاییز:
بووكی پرچ زەرد، تۆ زیز، تۆ بای سارد ، تۆ هەوری گریان ، شان و مل رووت
ئەم وێنانەی (ئەوی) دەقەكە , پڕاوپڕ یەكسانە بە دۆخی خودی دەقە كە :                          
من مات ، من فرمێسك ،من هەناسە ، من خەم
ماوەی خەمۆكیەكە,بۆ هەردووكیان, بەردەوامی هەیە:
دوایی نایە دادم دادت
هەرگیز هەرگیز
گەرچی كەشی گشتی دەقەكە زۆر گونجاوە بۆ ئەم جۆرە پەیوەندییەی نێوان خودو ئەو بەلام بابەتەكە ناڕەحەتیەكیشی دروست كردووە لەسەر تاكەكانی تر بەخودو (ئەو)ەوە بەتایبەتی ئەو تاكانەی كە باری سایكۆڵۆژی وسیۆسیۆژیان هەرەسی هێناوە بەهۆكاری گرێكوێرەكانی سۆزدارییەوە.
دوای دیمەنە بەرامبەرەكانی نێوان خودو (ئەو)- یەكگرتنە چننییەكە - خود لەدوا  وێنەی شیعرەكەدا تەواو تێكەڵ وئاوێتە دەبێت لەگەڵ (ئەو)ی پاییز وبەجووتە بابەتێكی ئازاراویی لەجۆری عیشق دروست دەكەن.ئەم ئاوێتەبوونە بەشێكی هەرە گرنگی ڕەهەندە صۆفییەكانە . بە مانایەكی تر ،گەر چی خودی بكەری قسەكەر دواوێنەی خستۆتە سەر ئەستۆی خۆی، بەلام وێنەكە وێنەیەكی گشتییە بۆ هەردووكیان:
هەرچەند گوڵ سیس ئەبێ‌ بگرین
ئاڵتونی دار ئەرژێ‌ بگرین
پۆلی باڵدار ئەفرێ‌ بگرین
بگرین..بگرین.. چاومان نەسرین
هەرگیز  هەرگیز

لێرەدا مەبەستی خود بۆ ئەوەیە كە دانەبڕێت و بەهەمیشەیی لەگەڵ (ئەو)دا بمێنێتەوە.دوا برگەی شیعرەكە" پاییز پاییز" ئاماژەیە بەبەردەوامی بابەتی خەمەكان ولەبەرامبەردا گوشاری هێزی دەسەڵات ,یان داب ونەریتەكان بەسەر (خود ) و(ئەو) كۆتاییان پێ نایەت.

ئەنجامی لێكۆڵینەوەكە:                                                                                                                   
لێكۆڵینەوەكە ئەم ئەنجامانەی لای خوارەوەی بەدەستهێناوە :
- وەك لەلێكۆڵینەوەكەدا هاتووە,پەیوەندی ,هەمیشە ,بەمانای گرێدان نایەت بەڵكو دژایەتی وململانێ وزۆرەملێیش دەگرێتەوە,وەك ئەوەی بڵێین پەیوەندی نێوان (خود) و (ئەو) لەجۆری تەواوكاری یان دژایەتییە.واتە هەندێك جار,دژایەتییەكان یان زۆرەملێییەكان دەق دەخوڵقێنن.هەندێك جاری تریش پەیوەندییە سۆسیۆڵۆژی وسۆزدارییە ڕاستەقینەكان.نموونەی ئەمانە لەلێكۆڵینەوەكەدا هاتووە.
- هیچ دەقێك بەبێ‌ سێكوچكەی (خود )و (ئەو) و( بابەت) دەسەڵاتەكانی ناوەوەو دەرەوەی خۆی پێ‌ ئەنجام نادرێت بەوپێیەی هەریەكەیان پێویستیەكی لۆژیكی وبابەتی بەوی ترە و بەتەنهاش كارو كارنامەكان ئەنجام نادرێن.ئینجا پەیوەندییەكان تەواوكاری بێت یان ژایەتی.
-- پەیوەندییەكانی (خود)و (ئەو) و (بابەت ),هەر جۆر وچەشنێك بن (چنینی و دژایەتی،زۆرە ملێیی )ئەوا دەبنە هۆكارێك بۆ دەرخستنی ڕاستییەكانی ناوەوەی دەق لەڕووی داهێنان و كارنامەوە، یان  بەپێچەوانەوە.گەر پەیوەندییەكان لە جۆری چنینی و دژایەتی بێت ئەوا ڕێژەی هێزی داهێنان,بەپێی گریمانە, فراوانە . خۆ ئەگەر زۆرە ملێیی بێت ئەوا ڕێژەكە زۆر كەمەو بەمەش دەقەكە لە ڕووی زمان وناوەڕۆك و داڕشتن و ئێستاتیكا و شێوازەوە لاوازدەبێت.
- پەیوەندییەكان ,گەر لە جۆری چنینی و دژایەتی بێت ئەوا هەریەك لە (خود) و( ئەو) و( بابەت )لە یەك ئاستی گەیاندن و ڕَوشنبیریدا دەبن چونكە هەریەكەیان دەسەلاتن و دەتوانن كارنامەكانی خۆیان بەئەنجام بگەیەنن . بەڵام گەر پەیوەندییەكە لە جۆری زۆرە ملێی بوو ئەوا گەیاندنەكان و ِرۆشنبیریەت و ئیستاتیكای دەق,بۆ زۆرینە, لاواز دەبێت وتەنها بەشێكی كەم چێژ لەم جۆرە دەقانە دەبینن ئەویش بەهۆكاری پەیوەستبوونی سیاسی وفیكرییەوە.ئەمەش,بێگومان ,كاریگەری نەرێنی لەسەر دەقەكە دروست دەكات و پەیوەندیەكانی نێوان (خود)و (ئەو) و( بابەت) جۆرە بێزارییەكی پێوە دیار دەبێت . 
- بە پێی پەیوەندییەكانی چنینی و دژایەتی، پاڵەوانی نێو دەق تەنها (خود )نییە بەڵكو پاڵەوانەكە دابەش دەبێت بەسەر هەر یەك لەهەریەك لە (خود) و (ئەو) و( بابەت) . بەڵام بۆ زۆرە ملێیی پاڵەوان تەنها (ئەو) ێكی ئایدیۆڵۆژیایی زۆرەملێیە, (خود) یش لەم حالەتدا وەك ڕۆبۆتێك كاردەكات وبەمەش بابەتەكە لە جوڵەی داهێنانی و هونەری دەكەوێت و دەقەكەش بە زیندویی نامێنێتەوە . تەنانەت گەر بابەتەكەش بە لای هەندێكەوە لەڕووی فیكرییەوە بابەتێكی بەرزو بەنرخ و بەهێزبوو بەڵام گەر نەگونجاندن و ڕێكەوتنی پێش وەختەی گرێبەستی ڕوویدا( لە نێوان (خود) و (ئەو) ,ئەوا بابەتەكەش بەلاتەریبی دەمێنێتەوە و وەك كارێكتەرێكی وزەبەخش كارنامەكانی پێ ئەنجام نادرێت ,بەڵكو ئەزموونەكەشی بەرەو نەزۆكی دەچێت . ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە ئەدەب بە شێوەیەكی گشتی و شیعر بە تایبەتی لەبنەرەتدا بەشێوازێكی عەفەوی لە دایك دەبێت ، هەچ زۆرە ملێیەكی تێدا بەدی كرا ئەوا (ئەو) و (بابەت ) توانای خوڵقاندنی گوتاریان نابێت بەوپێیەی لەدەرەوەی خواستە ڕاستەقینەكان گوشارێك كارەكە دەبات بەڕێوە كەلەگەڵ ناخی (خود ) دا ناگونجێت. لێرەدا بە ئاشكرا یان نا , خود لە ڕووی سایكۆڵۆژیاوە  نارەحەت دەبێت چونكە لەلایەكەوە هەست بەو گوشارو پێشێلیە دەكات , لەلایەكی تریشە بەباوەڕێكی تۆكمەوە ئەو جۆرە دەقەی نەنووسیوە. 

سەرچاوەكان:

1. روبرت شولز ، البنيوية في الادب ، ترجمة :  حنا عبود ، اتحاد الكتاب العرب ، دمشق ،1984.
2. عبد الفتاح الديدي ، فلسفة الجمال ، مصر ،1985 .
3. گۆران، دیوان ، سەرجەم بەرهەمی گوران، بەرگی یەكەم ، چاپخانەی كوری زانیاری عیراق –بەغدا-1980.
4.محمد زكي العشماوي ، فلسفة الجمال في الفكر المعاصر ، بيروت ، 1981 .
5. نيان نوشيروان فؤاد ، الشحنة الديناميكية في الابداع الرومانسي بين شيلي ، كوران ونازك الملائكة .(دراسة مقارنة ) ، دار سردم للطباعة والنشر ،2006.
6. رومان ياكوبسن، قضايا الشعرية ، ترجمة : محمد الولى ،دار توبقال للنشر ، 1988.